Opniniebijdrage, De Standaard, 01/08/2024
Nu de Via Appia Antica werelderfgoed is geworden, is het misschien tijd om het overblijvende stukje Romeinse heerweg in Vlaanderen te beschermen, schrijft Robert Nouwen.
De Unesco heeft de Via Appia tussen Rome en Brindisi erkend als werelderfgoed (DS 31 juli). Dat is fantastisch nieuws, zeker voor Romereizigers die tijdens hun verblijf de moeite nemen om vroeg in de ochtend over die oude heerbaan te wandelen.
Vlaanderen heeft ook zijn Romeinse weg. Die loopt van Keulen via Maastricht en Tongeren naar Kassel. Via Tienen, Elewijt, Asse, Velzeke, Kortrijk en Wervik doorkruiste hij heel Vlaanderen van oost naar west. De weg werd aangelegd tijdens het bewind van keizer Augustus. Hij speelde in die beginperiode een belangrijke rol als militaire weg, maar werd met de Pax Romana ook een belangrijke handelsweg. De geschiedenis van die heerbaan eindigde niet met de val van het West-Romeinse Rijk in 476 na Christus. De historische steden en gemeenten langs de weg illustreren hoe hij als pelgrimsweg, handelsweg en militaire weg vorm gaf aan de meer dan 1.500 jaren geschiedenis die volgden. Steden als Gent, Aalst, Brussel en Leuven namen dankzij die Romeinse weg een ongekende vlucht, net als Tienen, Sint-Truiden en Tongeren. Van die weg bleef de gekasseide Paddestraat in Velzeke bewaard, samen met prachtige stukken tussen Tienen, Tongeren en Maastricht.
In Italië, Frankrijk, Spanje en Portugal worden de Romeinse heerbanen als nationaal erfgoed beschermd en als historische wandelroutes voor toeristen ontsloten. Denk aan de Via de la Plata in Spanje of stukken van de Via Domitia in Frankrijk. Wallonië heeft de Romeinse weg Bavay-Tongeren, die voor een groot deel over haar grondgebied loopt, beschermd als monument. Tevens heeft het een dossier ingediend bij de Unesco om die weg op de lijst van het werelderfgoed te zetten. Onder de titel ‘Le tronçon Bavay-Tongres de la chaussée romaine Boulogne-Cologne situé sur le territoire de la Région wallonne’ is hij ondertussen opgenomen op de voorlopige lijst. Maar de mooiste stukken van deze Romeinse route liggen in Vlaanderen, en ze liggen daar nog altijd onbeschermd.
2,5 kilometer intact
Van de circa 45 kilometer Romeinse weg tussen Tienen en Maastricht was tot de ruilverkavelingswerken vanaf de jaren 70 circa 75 procent nog onverhard. Op dit ogenblik zijn daarvan nog maar tweeënhalve kilometer intact. In 2009 werd een groot stuk van de Romeinse heerbaan tussen Voort en Bommershoven verhard voor landbouwgebruik. Jan Peumans (N-VA) plaatste er in het Vlaamse Parlement in 2006 terecht belangrijke kanttekeningen bij. In de context van mijn boek De Romeinse heerbaan, dat in 2021 verscheen, heb ik aan Matthias Diependaele (N-VA), toenmalig Vlaams minister van Onroerend Erfgoed, een dossier ter bescherming van deze Romeinse weg als archeologisch patrimonium overgemaakt. De bedoeling was dat minstens die enkele onverharde tracés – samen met de stukken die voor landbouwgebruik werden aangepast – voor het nageslacht bewaard zouden blijven.
Zowel in Voort als in Helshoven vestigden zich logies en horeca met namen die expliciet naar de heerbaan verwijzen. Met de kansen voor duurzaam toerisme zijn er voldoende argumenten om dit belangrijke historische monument definitief veilig te stellen.
Foto: Sofie Nouwen