Lezingen
Robert Nouwen verzorgt avondvullende lezingen over de onderstaande thema's uit onze Gallo-Romeinse geschiedenis. Ook andere onderwerpen uit de Grieks-Romeinse oudheid kunnen op verzoek aan bod komen. Deze lezingen zijn telkens vergezeld van een aangename powerpoint-presentatie.
Prijs: 250 € + 0,40 € per kilometer.
Duur: anderhalf uur.
Nodig: beamer, scherm en pc.
De Romeinse heerbaan. De oudste weg van Vlaanderen.
De oudste weg van Vlaanderen is de Romeinse weg die van Keulen via Maastricht en Tongeren naar Kassel loopt. Via Tienen, Elewijt, Asse, Velzeke, Kortrijk en Wervik doorkruiste hij heel Vlaanderen van oost naar west. De weg werd aangelegd tijdens de regering van keizer Augustus (31 v.C. - 14 n.C.). Hij speelde in die beginperiode een belangrijke rol als militaire weg, maar werd met de Pax Roman ook een belangrijke handelsweg. De geschiedenis van deze heerbaan eindigde niet met de val van het West-Romeinse Rijk in 476 n.C.. De historische steden en gemeenten langs deze weg, illustreren hoe hij als pelgrimsweg, handelsweg en militaire weg vorm gaf aan de meer dan 1500 jaren geschiedenis die volgden. Steden als Gent, Aalst, Brussel en Leuven namen dankzij deze weg een ongekende vlucht, net als Tienen, Sint-Truiden en Tongeren.
Bij deze lezing is een bloemlezing van teksten over Romeinse wegen beschikbaar.
Ambiorix: tussen legende en werkelijkheid!
Volkeren hebben nood aan helden. In Ambiorix’ verhaal versmelten historische feiten van twee millennia geleden met romantische fantasieën uit de 19de eeuw toen het nog jonge België behoefte had aan nationale helden.
In het eerste deel van de lezing schets ik het bredere historische kader van de Gallische oorlogen en de rol die Ambiorix daarin speelde. Naast de – nogal gekleurde – informatie uit Caesars Commentarii de bello Gallico ging ik te rade bij auteurs als Titus Livius, Plutarchus en Dio Cassius. Daarnaast doe ik ook beroep op de archeologie en de bijzonder conflictarcheologie die meer duidelijkheid scheppen.
Tijdens de 19de eeuw lanceerde de romantiek de idee dat elk volk een ziel heeft waardoor het zich onderscheidt van andere volkeren. Voor het nieuwe België dat zich in 1830 in moeilijke omstandigheden van Nederland afscheidde en haar onafhankelijkheid uitriep, was dit niet anders. Hoe dat in zijn werk ging wordt in de tweede deel van de lezing behandeld. Het wordt zo duidelijk dat de mythe van Ambiorix meer dan twee millennia na de feiten nog steeds springlevend is.
Caesar in Gallië. Een hallucinant portret van een meedogenloos veroveraar!
Rome, 58 vóór Christus. Caesar kan reeds terugkijken op een mooie politieke loopbaan. Maar vergeleken met zijn evenknie Pompeius ontbreekt het hem aan iets wezenlijks. Hij behaalde nog geen sprekende militaire overwinning. Die zou hem nog meer prestige opleveren in de Tiberstad, waar een moordende concurrentiestrijd tussen toppolitici woedt. Gallië, de streek begrensd door Alpen, Rijn en Pyreneeën, niet te ver van Rome, lijkt Caesar het geschikte terrein. Nu moet hij alleen nog een aanleiding zoeken voor de oorlog… En die vindt hij. Tussen 58 en 51 verovert hij heel Gallië, ten koste van honderdduizenden mensenlevens.
Een hallucinant portret van een onbekende Caesar. Omwille van zijn tomeloze ambitie beging hij in Gallië een massamoord: dat is de provocerende stelling van deze lezing. Een ontluisterend verhaal over het ‘succes’ van een van de meest gewetenloze Romeinse veroveraars. Een kritische beschrijving van de oorlog in Gallië, gekaderd in het politieke leven te Rome.
Gallia pacata: de vrede van Augustus in de Lage Landen.
C. Iulius Caesar en de Gallische oorlogen bekleden onbetwistbaar een prominente plaats in onze nationale geschiedenis. Maar weinigen weten dat de regering van Caesars opvolger, keizer Augustus, ook van fundamenteel belang is geweest voor de geschiedenis van de Lage Landen.
Wat was het politieke programma van Augustus? Hoe werd de communicatie hierrond gevoerd? Wat omvat de Res Gestae, het ‘geestelijke’ testament van Augustus? Welk zijn de realisaties van de keizer in de Lage Landen? Waren de diepgaande veranderingen in Gallië echt het gevolg van het bewind van Augustus? De lezing schetst een gedetailleerd en boeiend portret van Augustus. Van zijn jeugd en zijn drang naar macht, over de verandering van republiek naar keizerrijk tot zijn buitenlandse politiek en veroveringen.
De Romeinen in België. De geboorte van een nieuwe cultuur.
Tijdens de Gallische Oorlogen veroverden de Romeinse legioenen onder leiding van Julius Caesar onze contreien. Dat verliep niet zonder slag of stoot. Het land tussen Noordzeekust en Moezel zóu een Romeinse provincie worden… Het was een reusachtig gebied met talrijke stammen. Hoe heeft Rome vijf eeuwen lang zo fundamenteel kunnen ingrijpen in het leven van elke dag?
Tijdens het bewind van de visionaire keizer Augustus drukten de Romeinen een indringende stempel op het land. Ze tekenden een uitgestrekt wegennet uit en organiseerden een sterk bestuur, onder het oog van het leger. Ze stichtten bloeiende steden en nederzettingen, zoals Tongeren, de oudste stad van België.
Luxueuze villa’s met vloerverwarming, muurschilderingen, mozaïeken en baden leidden tot nieuwe elegantie en wooncomfort. Geïmporteerde groenten, vruchten, sauzen en wijnen kwamen op tafel. Latijn werd de voertaal van de lokale elite. Theateropvoeringen, wedrennen en gladiatorenkampen deden hun intrede. We zien de geboorte van een nieuwe cultuur, van een nieuwe mentaliteit ook. Gallia Belgica was compleet geromaniseerd.
Belgen en Nederlanders in het Romeinse leger
Reeds zeer vroeg tijdens het Principaat werden de Gallische en Germaanse civitates verplicht manschappen te leveren voor het Romeinse leger. Nieuw was dit niet. De cavalerie die de legioenen van Caesar vergezelde was bijna exclusief bij de bevriende Gallische en Germaanse volksstammen gelicht. De ruiters werden gerekruteerd uit de aristocratie van iedere stam. De stamhoofden of de jonge mannen uit de vooraanstaande families leidden de contingenten. Caesar vond deze Gallische en Germaanse ruiters het meest doeltreffende wapen om de Galliërs zelf te bestrijden. Caesar paste ook de specifiek Germaanse tactiek toe om de ruiterij te mengen met het voetvolk. Deze troepen waren mogelijk de voorlopers van de zogenaamde cohortes equitatae, de bereden eenheden die tijdens het principaat aan de legioenen werden toegevoegd.
Welke stammen leverden soldaten voor dergelijke hulptroepen? Welke hulptroepen ontstonden zo in de loop van de 1ste eeuw n.C.? Waar waren zij gerekruteerd en wat was hun rol? Het zijn enkele vragen waar deze lezing dieper op ingaat.
Wij en de oudheid
Indrukwekkende ruïnes, schitterende beelden in marmer en brons, grote auteurs uit de Griekse en de Latijnse literatuur... dat is de erfenis van de oudheid waaraan mensen vandaag onmiddellijk denken. De Klassieke Oudheid, de bakermat van de West-Europese cultuur, levert tot op heden een onmiskenbare bijdrage aan de ontwikkeling en vorming van Europa.
In 1947 verscheen in de keurreeks van het Davidsfonds het boekje “Hellas en de West-Europese cultuur” van de hand van Willy Peremans. De auteur merkte in zijn inleiding er terecht op dat “iedere tijd opnieuw zijn standpunt tegenover de Oudheid heeft te bepalen”. Iedere tijd heeft immers zijn eigen vragen. Vanuit die gedachte wil Robert Nouwen in deze lezingen stilstaan bij de manier waarop de antieken omgingen met vrijheid & mensenrechten, met hun staatsinrichting en macht, communicatie en propaganda, met oorlog en vrede. In de actualiteit ligt de vitaliteit van de geschiedenis. In de geschiedenis ligt de reflectie over de actualiteit.
Bij deze lezing is een bloemlezing van teksten uit de oudheid ter beschikking.
Monumenten voor de eeuwigheid
“Het is een grove misvatting om alleen mooie huizen te bouwen voor de tijd dat je leeft en je niet te bekommeren om het huis waarin we veel langer moeten leven” zo schrijft Petronius. Hij illustreert met deze zin hoe belangrijk de grafcultuur voor de Romeinen was. In deze lezing gaat Robert Nouwen daar dieper op in. Naast de monumentale graven in Rome bespreekt hij ook de graven van de gewone mensen en hoe de Romeinse grafcultuur in onze regio vorm kreeg. Hij sluit af met de christelijke grafcultuur die een belangrijke omwenteling veroorzaakte.
Nero. Het beeld van de keizer-tiran
Nero, een waanzinnige en wellustige tiran! Ons beeld van van deze keizer is vooral ontstaan na zijn dood. Het werd ‘geschreven’ door de senatoriale elite die Nero tot ‘hostis’, vijand verklaarde. Vespasianus, de opvolger van Nero na het beruchte driekeizerjaar, had belang bij een ‘monsterlijke’ voorganger. En de christelijke traditie heeft daar nog een flinke schep bovenop gedaan.
Is dat beeld wel in overeenstemming met de historische realiteit? Was Nero inderdaad de slechtste keizer ooit? Het antwoord op deze vraag is niet zo eenvoudig als het lijkt. Tijdens de beginjaren werd lovend over zijn regering gesproken en bij de bevolking genoot hij steeds een grote populariteit. Deze tegenstelling is meer dan een onderzoek waard.
