Vanaf de havenstad Aquileia en Forum Iulii (Cividale del Friuli) liep een belangrijke Romeinse weg door de Alpes Carnices naar Virunum (Klagenfurt) en Noreia (Neumark). Deze route passeerde onder meer via Kobarid, Srpecinca (Bovec), Log pod Magartom (Bovec) en de Passo di Pedril. De Juliana Trail liet ons tijdens de eerste week van juli 2022 kennis maken met enkele Sloveense delen van deze fascinerende maar o zo slecht gedocumenteerde heerbaan.
Vanuit Aquileia, dat in 181 v.C. werd gesticht, vertrokken verscheidene Romeinse wegen, waaronder de beroemde Via Postumia en de Via Iulia Augusta (foto boven). Eén van deze wegen leidde via Emona (Ljubljana) naar Viminacium (Kostolac), het hart van de Balkan. Aquileia is vandaag een dorp van wat huizen en enkele bars die de toersiten bedienen. In de oudheid was Aquileia echter één van de belangrijkste Romeinse steden in Noord-Italië. Dat blijkt nog steeds uit de talrijke archeologische resten die in de huidige stad zichtbaar zijn en haar het karakter geven van één grote opgravingssite. Onder meer monumentale overblijfselen van het forum, van de imposante havenaanleg en van Romeinse woningen met prachtige mozaïeken bleven er bewaard. In de Basilica di Santa Maria Assunta van Aquileia die van de 11e eeuw dateert, kan men de schitterende vroegchristelijke mozaïekvloer van de 4de eeuw, waarop ze is gebouwd, bewonderen. Ook restanten van Romeinse wegen, onder meer van de Via Iulia Augusta, treft men her en der aan. In de stad werden de wegen aangelegd met grote dallen in natuursteen die mooi in verband werden gelegd. En soms zegt men ook dat na Rome alle wegen naar Aquileia leiden.
Forum Iulii, het huidige Cividale del Friuli, werd 115 v.C. veroverd door consul M. Aemilius Scaurus. Maar het was C. Iulius Caesar die de regio in 50 v.Chr. echt onder Romeins gezag bracht waarmee hij de noodzakelijke voorwaarde realiseerde voor de veroveringen van Trans-Alpijns Gallië. Vrij snel, wellicht in 49 v.C., toen de Lex Julia Municipalis het Romeinse burgerschap aan de bevolking van Gallia Cisalpina gaf, werd de Forum Iulii een municipium. Ongetwijfeld houdt de snelle ontwikkeling van de stad ook verband met de systematische aanleg van wegen in deze regio tijdens de regering van keizer Augustus. Om het exacte verloop van die Romeinse heerbanen doorheen de bergen te identificeren en de aanleg ervan te bestuderen, is verder archeologisch onderzoek absoluut noodzakelijk. Hoe dan ook deden de Romeinse wegenbouwers beroep op de materialen die lokaal voorradig waren.
De Romeinse weg van Aquileia naar Virunum was in ieder geval een militaire weg, een heerbaan, aangelegd door de Romeinse legioenen die de Predil berg moesten oversteken met het oog op de militaire campagnes in Noricum. Vóór de Romeinse verovering in 15 v.C. was Noricum een Keltisch koninkrijk. Door zijn goudmijnen was het reeds vroeg met Rome in contact gekomen. Tijdens de regering van Augustus werd het een Romeinse provincie ten zuiden van de Donau. Deze omvatte het huidige Oostenrijk tussen Inn, Donau en het Wenerwoud. De hoofdstad van deze provincie was Virunum. Het is evident dat deze verbinding tussen Aquileia, Forum Iulii en Virunum zowel strategisch als bestuurlijk erg belangrijk was.
Vlak bij Kobarid ligt de archeologische site Tonocov Grad waarvan de restanten uit de 5de eeuw dateren. Deze laat-Romeinse nederzetting was een belangrijke basis aan de Romeinse weg van Forum Iulii tot aan de Predilpas en de provincie Noricum. De heuvel waarop de vindplaats ligt, biedt een wijds uitzicht op de Soča Vallei en de omliggende bergtoppen.
De Predilpas (Italiaans: Passo di Predil) is een 1156 meter hoge bergpas, waarvan het hoogste punt sedert Wereldoorlog II de grens tussen Italië en Slovenië vormt. De pas verbindt Tarvisio met het Sočadal. Deze route heeft sedert de oudheid steeds een grote betekenis gehad. Het strategisch belang ervan werd ook in recentere tijden geïllustreerd door La Batteria Sella Predil of het Predilfort (foto's onder). Het speelde al een rol tijdens de Napoleontische oorlogen toen de Soča-vallei een belangrijke rol speelde bij de penetratie in het achterland van Oostenrijk.
Foto's: R. Nouwen
