Strade Bianche in Haspengouw

Gepubliceerd op 16 september 2020 om 17:42

Enkele jaren geleden voerde een trip naar Toscane waar ik als wielertoerist de Strade Bianche of de witte wegen wilde verkennen. Wij logeerden in een B&B boven op een heuvel met een schitterend uitzicht op San Giminiano.

De Strade Bianche zijn in wezen oude en onverharde grindwegen die karakteristiek zijn voor het platteland van Toscane en Umbrië. Zij leiden de fietser en wandelaar door de olijfgaarden, de wijngaarden, de velden en bossen. Zij zijn aangelegd in een lokaal kalksteengrind dat aan deze wegen hun unieke witte karakter schenkt.

Om die prachtige Strade Bianche te helpen bewaren werd in 1997 de L'Eroica georganiseerd, een trendy wielerevenement voor niet competitieve wielertoeristen. Daaruit groeide de heroïsche wielerklassieker die het van de oude oude Toscaanse paden moet hebben. Vandaag de dag zijn de Strade Bianche bewaard gebleven als een nationale schat.

De Toscaanse Strade Bianche schenken ons een impressie hoe de oorspronkelijke Romeinse wegen in onze gewesten er moeten hebben uitgezien. In zover het mogelijk was trokken zij een kaarsrechte lijn door het landschap. Zij doen ons verder denken aan wegen zoals de Via Appia die met grote stenen dallen werden aangelegd. Een tekst van Plutarchus vermeldt echter dat wegen zowel geplaveid als met grind werden aangelegd. Een algemene toepassing van dallen of plaveien was gewoon veel te duur. Het overgrote gedeelte van de wegen was veel eenvoudiger van aanleg. Op 28 september 54 v.C. schreef M. Tullius Cicero een brief aan zijn jongere broer Quintus in Britannia waarin hij hem meedeelt dat hij de weg op diens landgoed had geïnspecteerd.[1] In dat verslagje geeft hij ook onrechtstreeks informatie over de constructie van publieke wegen:

Ik heb de weg bekeken, en ik vind hem goed genoeg voor een openbare weg, behalve voor een stuk van 150 passen (ik heb het zelf opgemeten) vanaf het brugje bij de tempel van Furina richting Satricum. Dat stuk heeft een toplaag van droge klei in plaats van grind (dat moet veranderd worden), en heeft ook een steile helling, maar ik begreep dat dat niet anders kon.

Uit dat korte citaat mogen we veronderstellen dat een groot gedeelte van de viae publicae, zeker in onze contreien, grindwegen waren. Dat wordt bevestigd door archeologisch onderzoek in Maastricht waar bij de bouw van de wijken Mariaberg en Daalhof de Romeinse weg richting Tongeren regelmatig aan het licht kwam. Het gaat specifiek om een grindweg die in een eerste fase bijna 5 meter breed was en later verbreed werd tot iets meer dan 7 meter. Wij mogen dus aannemen dat de Romeinse weg tussen Maastricht en Tongeren in wezen een grindweg was.

Het tracé van deze weg kan via de oude kaarten van onder meer Ferraris en Vandermaelen nog worden geïdentificeerd en bleef op verschillende plaatsen nog bewaard. Onder meer in Tongeren ter hoogte van Blaar, in Millen, Herderen en Vroenhoven is dat het geval. Op dit ogenblik gaat het vooral om onverharde veldwegen. Het is een fantastische route om met een gravelbike te doen. Sommige stukken in Blaar en Herderen liggen momenteel onder de akkers. Zou het niet een fantastisch toeristisch project zijn dit unieke monument waar mogelijk te restaureren? Hierdoor zou het mogelijk worden bijna ononderbroken over een 2000 jaar oude route van Limburgse Strade Bianche van Maastricht naar Tongeren te fietsen.

 

[1] Cicero, Q. fr., 3. Vert. C. van Tilburg, 2005, 38-39.

Foto: een oude veldweg op het tracé van de Romeinse weg Tongeren-Maastricht ter hoogte van Herderen.