Op het einde van de jaren ‘80 van de vorige eeuw had ik als jong ambtenaar uit de erfgoedsector geregeld de gelegenheid het kasteel van Rijkel te bezoeken. Op dat ogenblik was daar de toenmalige Provinciale Dienst voor het Kunspatrimonium gevestigd. Vergaderingen met betrekking tot beleidsvorming rond het Limburgs historisch erfgoed vonden hier plaats. De Provincie Limburg speelde op dat ogenblik een ambitieuze voortrekkersrol in wat men later zo mooi erfgoedzorg zou gaan noemen.
Het kasteel van Rijkel was de oorspronkelijke residentie van de heren van Rijkel, waarvan de oudst vermelde een ridder Renerus de Ryckle is (1253). Vanaf de tweede helft van de 14de eeuw is de heerlijkheid in het bezit van de familie Bolle van Rijkel, een bastaardtak van de ridders van Gelinden. Het kasteel was in die periode een herenhoeve. Het huidige kasteel heeft sedertdien veel verbouwingen gekend en reflecteert grosso modo de situatie van de 17de en de 18de eeuw. Op de oude kaarten, waaronder deze van Ferraris (1771-1778), staat het kasteel telkens ingetekend.
Wanneer de laatste bewoners van het kasteel in 1831 overleden zijn, blijft het kasteel vrijwel een eeuw onbewoond. Reeds in de tweede helft van de 19de eeuw is het erg vervallen. In 1936 verwerft de vzw/ASBL Les Demeures historiques de Belgique het gebouw. Zij laten de hoogst noodzakelijke herstellingswerken uitvoeren. In 1965 wordt het kasteel overgedragen aan de Provincie Limburg. De instorting van de noordwestelijke hoektoren in 1966 is aanleiding tot de definitieve restauratie. Die wordt aangevat in 1972 en voltooid in 1984. Het kasteel was een pareltje en een prestigieuze locatie voor een Provinciale Dienst die de verantwoordelijkheid voor erfgoedzorg van het Limburgse patrimonium droeg. In 1980 had het Provinciebestuur met het oog op het beheer van het erfgoed ook de Provinciale Monumentenwacht Limburg opgericht.
In 2003 werd het kasteel van Rijkel verkocht. De provinciale diensten waren gecentraliseerd en het Provinciebestuur oordeelde dat het bezit en beheer van erfgoed niet tot zijn kerntaak hoorde. Door toenmalig gedeputeerde Jean-Paul Lavigne (Open VLD) werd de verkoop voorgesteld als een win-winsituatie voor alle partijen. En zo begon de nieuwe lijdensweg van het kasteel van Rijkel. Het elf hectare grote domein zou een nieuwe bestemming krijgen als een complex met feestzalen, vergaderruimtes, restaurant en brasserie. De plannen bleken echter de erfgoedwaarden van het kasteel fundamenteel aan te tasten. In 2014, exact 11 jaar nadat het kasteel van Rijkel door het provinciebestuur werd verkocht, staat het opnieuw te koop. Van de grootse plannen die in 2003 bij de aankoop werden aangekondigd, kwam opnieuw niets in huis. Integendeel, het domein ligt er verwaarloosd bij.
De investeringen van de Vlaamse Overheid en het Provinciebestuur Limburg om het kasteel terug in orde te brengen zijn verloren. Het is veelbetekenend dat de opeenvolgende eigenaren sedert de eerste verkoop het nagelaten hebben het kasteel, dat zich 30 jaar geleden in een uitstekende staat bevond als een goede huisvader te beheren. Sedert de verkoop is het kasteel, dat eens door de overheid met veel middelen zo mooi werd gerestaureerd hierdoor compleet verloederd.
De foto's dateren van 2000, 2014 & 2020
Reactie plaatsen
Reacties
Wat een droevige geschiedenis. Ik hoop dat er snel goede actie wordt ondernomen om dit kasteel weer in zijn eer te herstellen. Maar vooral hoop ik dat de verschillende betrokken verantwoordelijken zich realiseren hoe dit heeft kunnen gebeuren (onderwaardering, inschattingsfouten, slecht toezicht, gewoon desinteresse???) en wat een prachtig stuk materiële geschiedenis dan zomaar wordt opgegeven.
Zeker omdat een goede restauratie nota bene al had plaatsgevonden en dat geld dus toch al besteed was, is 't dubbel jammer...