Waar ooit de prachtige Hoeve Brone stond zag ik gisteren een grote reclame staan met de wervende titel 'Ontdek de historische Hoeve Brone in Koninksem'. Alleen was er geen Hoeve Brone meer toen ik er gisteren langs fietste.
Wat maakte Hoeve Brone zo bijzonder. Het was een gesloten hoeve met kern uit de 17de eeuw, maar met verbouwingen in 1827, waaronder de sluitsteen van de inrijpoort. Uit deze periode dateert de ordonnantie van het woonhuis. De dienstgebouwen werden in de tweede helft van de 19de eeuw voorzien van getoogde muuropeningen. Dat betekent dat Hoeve Brone in zijn laatste verschijningsvorm gedurende nagenoeg twee eeuwen beeldbepalend is geweest voor dit gedeelte van Tongeren.
De hoeve lag langs de Romeinse weg van Tongeren naar Bavay vlak bij de aansluiting op de Romeinse weg van Tongeren naar het Franse Kassel. Deze Romeinse weg is ondertussen reeds verdwenen onder de huizen en appartementen van de verkaveling 'Op de Heufkens'. De hoeve was net als de Romeinse weg reeds op de Ferrariskaart aangeduid. Het terrein was volgens deze kaart bebouwd met een viertal gebouwen waaronder een langgevelhoeve aan de oostzijde. Op de Atlas der Buurtwegen (ca. 1840) evenals op de Primitieve kadasterkaart van Tongeren (1840-1843) is de hoeve voor het eerst als een vierkanthoeve ingetekend. Ook op de kaart van Vandermaelen (1846-1854) is de hoeve aanwezig als Hof te Ruskens. De toegang tot de vierkantshoeve Brone ligt aan de zijde van de Romeinse heerbaan. Dit is niet meer het geval op de topografische kaart van 1939. Hoe dan ook was het één van de grote Haspengouwse vierkanthoeves en uiteraard één van de belangrijke van Tongeren.
Hoeve Brone werd op grond van zijn geschiedenis terecht aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed. Deze vaststelling was geldig sinds 01-02-2018. In het Aron rapport 1369, het eindrapport van het onderzoek, lezen wij op pagina 8 onder 'Herbestemming van hoeve Brone' het volgende: "Hoeve Brone wordt - vanwege haar bouwvallige staat - in het kader van haar herbestemming volledig gerenoveerd
en omgevormd tot 13 woongelegenheden. De renovatie omvat gevelrenovatie, het plaatsen van nieuwe daken en
een interieurrenovatie." Op de website van So Real Estate luidt het dat men een waardige herbestemming voorziet voor de hoeve. "Vierkantshoeve Brone is een begrip in Koninksem. De unieke setting, die een mooi plekje veroverde op de inventarislijst van waardevolle gebouwen als bouwkundig erfgoed, dateert van 1827 en herbergt heel wat authentieke elementen. Die neemt So Real mee in de architectuur van het project" en verder "De gevel wordt minimaal invasief opengetrokken voor dankbaar natuurlijk daglicht en inpandige terrassen. Bij elke verandering staat het respect voor het historische karakter van het gebouw centraal." Veel dure woorden om te zeggen "wij gaan de hoeve afbreken en er appartementen in hoevestijl bouwen."
Men kan zich de vraag stellen of het echt niet mogelijk is om op een andere en meer respectvolle manier met ons erfgoed om te gaan. In 2007 toen ik nog als collectiebeheerder in Bokrijk werkte, schreef ik in een nota de volgende zinnen die wellicht een antwoord geven op de problematiek: "Zowel de literatuur als de kunst hebben dus erg veel te danken aan de landbouw en de gewone man heeft er via zijn woning een eigen ‘interpretatie’ aan gegeven. Het is daarom moeilijk te begrijpen dat de agrarische geschiedenis en het bijhorende erfgoed op zo weinig belangstelling kan rekenen". De manier waarop Hoeve Brone aan zijn einde is gekomen, illustreert dat perfect. Weer een belangrijk stuk erfgoed vernietigd dat veel beter had verdiend!
Zie: INVENTARIS ONROEREND ERFGOED 2024: Gesloten hoeve [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/37477 (geraadpleegd op 27 juni 2024).